Γράφει ο Γιάννης Σαρικάκης
Η φύση του επαγγέλματος απαιτεί από τον προπονητή να έχει γνώση σε διάφορους τομείς, (τακτική – τεχνική του αθλήματος, μεθοδολογία προπόνησης και ψυχολογίας). Η γνώση αυτή μπορεί να αποκτηθεί μέσω (α) επίσημης μάθησης (π.χ. σχολές UEFA ή προγράμματα εκπαίδευσης Sports Coaching), μέσω (β) ανεπίσημης μάθησης (π.χ. σεμινάρια) και μέσω (γ) αυτοκατευθυνόμενης μάθησης ( π.χ. διάβασμα βιβλίων, παρακολούθηση video και reflection). ελλ. μετάφραση του όρου reflection: σκέψη/ λογισμός.
Η αυτοκατευθυνόμενη μάθηση ορίζεται ως η δια βίου διαδικασία στην οποία ο προπονητής αποκτά γνώσεις και ικανότητες μέσα από τις εμπειρίες του και τη καθημερινή του συνύπαρξη με το αθλητικό του περιβάλλον.
Αν αναλογιστούμε πως αυτή η διαδικασία διαρκεί μια ζωή σε αντίθεση με τις σχολές επίσημης μάθησης, οι οποίες διαρκούν λίγες ημέρες, καταλαβαίνουμε πόσο σημαντική είναι η πρώτη. Παρόλο που υπάρχουν πολλές μορφές αυτοκατευθυνόμενης μάθησης αυτό το άρθρο εστιάζει στο reflection.
Πιο συγκεκριμένα, υπάρχουν 2 είδη reflection: το reflection – in – action και το reflection – on – action (στο οποίο και επικεντρώνεται αυτό το άρθρο).
Το πρώτο (in – action) συμβαίνει κατά τη διάρκεια της προπόνησης ή του αγώνα και στην ουσία είναι σκέψεις του προπονητή (συμπεριλαμβανομένων συναισθημάτων του) για το τι μπορεί να αλλάξει προς το καλύτερο, τη στιγμή που μια άσκηση ή ένας αγώνας είναι σε εξέλιξη.
Το δεύτερο, (on – action) είναι οι σκέψεις του προπονητή μετά το πέρας του αγώνα ή της προπόνησης και είναι μια διαδικασία η οποία γίνεται ηθελημένα με σκοπό να βελτιωθεί η μελλοντική δράση. Επίσης, προκειμένου το reflection να θεωρηθεί επιτυχημένο πρέπει να επιφέρει θετικές αλλαγές σε αντιλήψεις, απόψεις και συμπεριφορές.
Για να το κατανοήσουμε καλύτερα, ας πάρουμε ένα παράδειγμα στο οποίο μια άσκηση μιας συγκεκριμένης προπονητικής μονάδας δεν είχε τα επιθυμητά αποτελέσματα. Ο προπονητής μετά την προπόνηση σκέφτεται τι πήγε στραβά και τι θα μπορούσε να έχει γίνει διαφορετικά. Αυτό είναι το reflection – on – action (λογισμός μετά την δράση).
Μπορεί να φαίνεται σαν μια απλή διαδικασία όμως δεν είναι, καθώς ο προπονητής πρέπει να χρησιμοποιήσει την ήδη υπάρχουσα γνώση του, προσθέτοντας σκέψη και πληροφορίες από το συμβάν με σκοπό να δημιουργήσει νέα γνώση και να κατανοήσει τι έγινε και τι θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά.
Για να γίνει σωστά το reflection ο προπονητής πρέπει να απαιτήσει από τον εαυτό του περισσότερα, να αμφισβητήσει τις μεθόδους και τις συμπεριφορές του, να υιοθετήσει μια νοοτροπία στην οποία να παραδέχεται τα λάθη του και να είναι αυστηρός κριτής του εαυτού του “κοιτάζοντας τον στα μάτια”. Αν συνέχεια ρίχνουμε το φταίξιμο στους άλλους πως μπορούμε να βελτιώσουμε τα λάθη μας;…
Η διαδικασία με την οποία αποκτούμε γνώσεις μέσα από το reflection λέγεται εμπειρική μάθηση (experiential learning). Όταν λέμε ότι ένας προπονητής “είναι έμπειρος”, στην ουσία έχει βελτιώσει και εξευγενίσει τις γνώσεις του μέσω αυτής της διαδικασίας.
Ένας πολύ αποτελεσματικός και πολύ απλός τρόπος για να κάνουμε reflection – on – action (μετά τη δράση) και να γίνουμε καλύτεροι μέσω της εμπειρικής μάθησης είναι να χρησιμοποιήσουμε τον κύκλο του Kolb (εικόνα 1). Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό η διαδικασία της εμπειρικής μάθησης χωρίζεται σε 4 στάδια:
(α) Την εμπειρία όπως την έζησε το άτομο (concrete experience),
(β) το στάδιο της παρατήρησης και σκέψης (reflective observation),
(γ) το στάδιο στο οποίο το άτομο έμαθε από την εμπειρία (abstract conceptualization) και
(δ) το στάδιο του ενεργού πειραματισμού (active experimentation). Ακολουθεί επεξήγηση του μοντέλου:
Το πρώτο στάδιο είναι η εμπειρία όπως την έζησε ο προπονητής. Στο δεύτερο στάδιο, καθοδηγούμενος και από τα συναισθήματά του, σκέφτεται τι πήγε στραβά και τι θα μπορούσε να έχει γίνει διαφορετικά ώστε να μην είχε προκύψει το πρόβλημα και τα πράγματα να είχαν πάει καλύτερα.
Στο τρίτο στάδιο ο προπονητής μετά από σκέψη και προβληματισμό έχει καταλάβει τι έφταιξε και έχει βρει μια πιθανή λύση στο πρόβλημα.
Στο τελευταίο στάδιο εφαρμόζει την πιθανή λύση και εξετάζει το αποτέλεσμα, το οποίο εάν δεν είναι το επιθυμητό πρέπει να ξαναρχίσει τη διαδικασία, μέχρι να βρει μια αποτελεσματική λύση.
Η διαδικασία του reflection – on – action συνήθως συμβαίνει όταν υπάρχει κάποια αποτυχία (άσκηση που δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα ή κάποια ήττα), οπότε ο προπονητής μπορεί να νιώθει θυμό ή / και στεναχώρια. Αυτό δεν είναι κάτι αφύσικο ή κάτι ανεπιθύμητο, καθώς τα συναισθήματα αυτά είναι που τον καθοδηγούν να ξεκινήσει τη διαδικασία του reflection και της εμπειρικής μάθησης.
Επιπλέον, ο κύκλος του Kolb μπορεί να χρησιμοποιηθεί, όχι μόνο για προβλήματα που συναντούμε στο αθλητικό μας περιβάλλον, αλλά και στην καθημερινή μας ζωή.
Για παράδειγμα, στο παρελθόν χρησιμοποιούσα την ίδια διαδικασία με τον κύκλο του Kolb για να λύσω προβλήματα που συναντούσα στην καθημερινότητα μου, χωρίς να γνωρίζω για την ύπαρξη του συγκεκριμένου μοντέλου. Τελικά ήταν τόσο αποτελεσματικό που έχει γίνει για εμένα πλέον τρόπος ζωής.
Καταλήγοντας, οι προπονητές έχουν την ευκαιρία να βρουν αποτελεσματικές λύσεις σε στοχευμένα και εξατομικευμένα προβλήματα, αλλά και να ανακαλύψουν καλύτερα τον ίδιο τους τον εαυτό κάνοντας ένα στοχευμένο reflection – on – action με την χρήση ενός τόσο απλού μοντέλου όπως ο κύκλος του Kolb.
Γιάννης Σαρικάκης – Προπονητής ποδοσφαίρου UEFA B, Μεταπτυχιακός φοιτητής στο “Professional Practice in Sports Coaching MSc” του Πανεπιστήμιου του Gloucestershire
Επιμέλεια κειμένου: Δώρα Ιωακειμίδου
Αποκλειστικά για το acadimies.gr
